Onlangs ontdekte ik het lied Over de muur van de Nederlandse muziekgroep Klein Orkest, die was opgericht in 1978. Het lied gaat terug naar 1983 – zes jaar voor de val van het IJzeren Gordijn. Berlijn is dan nog verdeeld: Oost-Berlijn staat symbool voor onvrijheid, West-Berlijn voor vrijheid zelve. De Koude Oorlog is dan nog een dagelijks gegeven voor vele mensen en niet een aaneenschakeling van historische feiten die ik heb gelezen in een geschiedenisboek.
Die constatering geldt ook voor de nucleaire wapenwedloop. Het Nederlands verzet tegen de geplande plaatsing van kruisrakketen in West-Europa wordt aangeduid met ‘Hollanditis’. Op 29 oktober 1983 organiseert het Komitee Kruisraketten Nee (KKN) de grootste massademonstratie die ooit in Nederland is gehouden: ongeveer 550.000 mensen komen bij elkaar om te demonstreren tegen de plaatsing van kernwapens in Nederland.
Ook Klein Orkest mengt zich in deze maatschappelijke onrust. Na de demonstratie treedt de band op bij de VARA met het nog niet uitgebrachte nummer. Een halfjaar later wordt het nummer opgenomen en in de zomer van 1984 uitgebracht. Over de muur kiest, wellicht bewust, geen kant. Het nummer schetst eerder de situatie aan beide kanten. Aan de ene kant het socialisme, aan de andere kant het kapitalisme.
Over de muur, over vrijheid
Oost Berlijn, Unter Den Linden
Er wandelen mensen langs vlaggen en vaandels
Waar Lenin en Marx nog steeds op een voetstuk staan
En iedereen werkt, hamers en sikkels
Terwijl in paradepas de wacht wordt gewisseld
Veertig jaar socialisme, er is in die tijd veel bereikt
Maar wat is nou die heilstaat als er muren omheen staan
Als je bang en voorzichtig met je mening moet omgaan
Ach wat is nou die heilstaat, zeg mij wat is hij waard
Wanneer iemand die afwijkt voor gek wordt verklaard
En alleen de vogels vliegen van Oost naar West Berlijn
Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten
Over de muur, over het ijzeren gordijn
Omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen zijn
Omdat ze soms in het westen, soms ook in het oosten willen zijn
West Berlijn, de Kurfurstendam
Er wandelen mensen langs porno- en peepshow
Waar Mercedes en Cola nog steeds op een voetstuk staan
En de neonreclames die glitterend lokken
Kom dansen, kom eten, kom zuipen, kom gokken
Dat is nou veertig jaar vrijheid, er is in die tijd veel bereikt
Maar wat is nou die vrijheid zonder huis zonder baan
Zoveel Turken in Kreuzberg die amper kunnen bestaan
Goed, je mag demonstreren, maar met je rug tegen de muur
En alleen als je geld hebt, dan is de vrijheid niet duur
En de vogels vliegen van West naar Oost Berlijn
Worden niet teruggefloten, ook niet neergeschoten
Over de muur, over het ijzeren gordijn
Omdat ze soms in het oosten, soms ook in het westen willen zijn
Omdat er brood ligt soms bij de Gedächtniskirche
Soms op het Alexanderplein